Tüm Yönleriyle Obezite ve Çözüm Yolları

1- Obezite Nedir?

Obezite vücutta aşırı ve anormal miktarda yağ bulunmasından kaynaklanan, karmaşık bir sağlık sorunudur. Obezite sadece kozmetik bir sorun değildir, kalp hastalığı, diyabet ve yüksek tansiyon gibi çeşitli hastalıklara yakalanma ve çeşitli sağlık problemleri ile karşı karşıya kalma riskinizi arttıran çok önemli tıbbi bir durumdur.

Aşırı derecede obez kişilerde kiloyla ilişkili sağlık sorunlarının görülmesi olasılığı oldukça yüksekken,  çok az kilo kaybı bile obezite ile ilişkilendirilen sağlık sorunlarının azalmasını ya da önlenmesini sağlayabilir. 

2-Ben obezmiyim?

Obezite, kişinin vücut kitle indeksi (BMI) 30 veya daha yüksek olduğunda ortaya çıkar. Vücut kitle indeksi, ağırlığınızın kilogram (kg) cinsinden değerinin boyunuzun metre (m) cinsinden değerinin karesine bölünmesiyle hesaplanır.

VKİ	Ağırlık durumu
18,5 altı	Zayıf
18,5-24,9	Normal
25,0-29,9	Şişman
30,0-34,9	Obez (Sınıf I)
35,0-39,9	Obez (Sınıf II)
40,0 ve üstü	Aşırı obez (Sınıf III)

3-Obezitenin Nedenleri nelerdir?

Vücut ağırlığı üzerinde genetik ve hormonel etkiler bulunmasına rağmen, aldığınız kalori miktarı egzersiz ve normal günlük aktivitelerle yaktığınızdan daha fazla olduğunda obezite ortaya çıkar. Vücudunuz bu fazla kalorileri yağ olarak depolar. Obezite genellikle nedenler ve etken faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkar.

·         Hareketsizlik

·         Sağlıksız beslenme ve yeme alışkanlıkları

·         Gebelik

·         Uykusuzluk

·      Bazı ilaçlar örneğin antidepresanlar, diyabet ilaçları, antipsikotik ilaçlar, kortikosteroidler ve beta blokerler.

·         Tıbbi sorunlar. Obezitenin nedeni bazen, Prader-Willi sendromu, Cushing sendromu gibi tıbbi bir sorun veya diğer hastalık ve durumlar olabilir. Artrit gibi bazı tıbbi sorunlar da daha az hareket edilmesine ve bunun sonucu olarak da kilo alınmasına yol açabilir.

4-Obezitenin Risk Faktörleri nelerdir?

Yiyecek ve içeceklerle aldığınız kalori miktarı egzersiz ve normal günlük aktivitelerle yaktığınızdan daha fazla olduğunda obezite ortaya çıkar. Vücudunuz bu fazla kalorileri yağ olarak depolar.

·         Genetik yapınız: Depoladığınız vücut yağı miktarında ve bu yağın vücuttaki dağılımında genlerinizin etkisi olabilir.

·    Ailenizin yaşam tarzı: Obezite, aileden gelme eğilimindedir. Bunun nedeni sadece genetik değildir. Aile üyeleri, benzer yeme, yaşam tarzı ve hareket alışkanlıklarına sahip olma eğilimi gösterirler.

·    Hareketsizlik: Çok hareketli değilseniz fazla kalori yakmazsınız. Hareketsiz bir yaşam tarzınız varsa her gün egzersiz ve normal günlük faaliyetlerle yaktığınızdan daha fazla kalori alabilirsiniz.

·   Sağlıksız beslenme ve yeme alışkanlıkları:  Kalori miktarı yüksek, meyve ve sebze içermeyen, hazır gıdalara dayanan, kahvaltının atlandığı ve yüksek kalorili içecekler ile çok büyük porsiyonlarla doldurulan bir beslenme biçimi kilo alımına katkıda bulunur.

· Sigaranın bırakılması:  Sigaranın bırakılması da genellikle kilo alımı ile ilişkilendirilmektedir. Bazı kişilerde kişinin obez olmasına neden olacak kadar fazla kilo alımına neden olabilir.

·    Gebelik:  Gebelik sırasında kadınların ağırlığı ister istemez artar ve bu kilo artışı da kadınlarda obezitenin ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.

·  Uykusuzluk:  Gece yeterince uyumamak ya da çok fazla uyumak, iştah artışıyla sonuçlanacak şekilde hormon değişikliklerine sebep olabilir.

·      Bazı ilaçlar: Bazı ilaçlar, beslenme veya hareket ile dengelenmediğinde kilo alımına yol açabilir.

·    Yaş: Obezite her yaşta, küçük çocuklarda bile görülebilir. Ancak yaş arttıkça hormonel değişiklikler ve daha az hareketli bir yaşam tarzı obezite riskini yükseltebilir.

·       Tıbbi sorunlar. Obezitenin nedeni nadiren, Prader-Willisendromu, Cushing sendromu gibi tıbbi bir sorun veya diğer hastalık ve durumlar olabilir. Artrit gibi bazı tıbbi sorunlar da daha az hareket edilmesine ve bunun sonucu olarak da kilo alınmasına yol açabilir.

5-Obezite ne gibi sağlık sorunlarına neden olur?

Obez iseniz ciddi olabilecek bir dizi sağlık problemi yaşama olasılığınız daha fazla olacaktır:

·         Yüksek trigliserid ve düşük yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterol

·         Tip 2 diyabet

·         Yüksek tansiyon

·         Metabolik sendrom - yüksek kan şekeri, yüksek tansiyon, yüksek trigliserid ve düşük HDL kolesterolünün birleşimi

·         Kalp hastalıkları

·         Felç

·    Kanser; rahim, rahim ağzı, rahim içi, yumurtalık, meme, kolon, rektum, yemek borusu, karaciğer, safra kesesi, pankreas, böbrek ve prostat kanserleri

·     Solunum bozuklukları; solunumun sürekli durup yeniden başladığı ciddi bir uyku bozukluğu olan uyku apnesi

·         Safra kesesi hastalıkları

·         Jinekolojik sorunlar; örneğin kısırlık ve adet düzensizlikleri

·         Ereksiyon bozukluğu ve cinsel hastalıklar

·        Alkol alımı ile ilgili olmayan yağlı karaciğer hastalığı; yağın karaciğerde birikip iltihaplanma veya yaralara neden olduğu bir durumdur

·         Osteoartrit

·         Cilt rahatsızlıkları; yaraların geç iyileşmesi

Obez olduğunuzda genel yaşam kaliteniz de daha düşük olur. Eğlenceli faaliyetlere katılmak gibi normalde sevdiğiniz şeyleri istediğiniz kadar rahat yapamayabilirsiniz. İnsan içine çıkmaktan kaçınabilirsiniz. Obez kişiler ayrımcılıkla bile karşılaşabilirler.

Kiloyla ilişkili olup yaşam kalitenizi etkileyebilecek diğer sorunlar şöyledir:

·         Depresyon

·         Engellilik

·         Cinsen sorunlar

·         Utanma ve suçluluk duygusu

·         Sosyal tecrit

·         İş başarısının düşmesi

6-Ne zaman doktora görünmek gerekir?

Obez olduğunuzu düşünüyorsanız ve özellikle kilo ile ilişkili sağlık sorunlarıyla ilgili endişeleriniz varsa doktorunuza görünmeli ve sağlık risklerinizi değerlendirip kilo verme seçeneklerinizi değerlendirmelisiniz.

7-Obezite tanısı  için ileri test ve değerlendirmeler nelerdir?

BMI değeriniz şişman ya da obez aralıklarından birindeyse doktorunuz durumunuzu daha iyi tespit edebilmek için  bazı testler önerecektir.

·  Sağlık geçmişiniz: Doktorunuz kilo geçmişinizi, kilo verme çabalarınızı, egzersiz alışkanlıklarınızı, yeme düzeninizi, ilaçlarınızı, stres seviyenizi ve sağlığınızla ilgili diğer konuları gözden geçirir.

·    Diğer sağlık sorunlarınız:  Bilinen sağlık sorununuz varsa doktorunuz bu sorunları değerlendirecektir. Doktorunuz muayene ve laboratuvar testleriyle yüksek tansiyon ve diyabet gibi olası diğer sağlık sorunlarına da bakacaktır.

·        BMI değerinizin hesaplanması: Doktorunuz, obezite seviyenizi belirlemek için vücut kitle indeksinizi kontrol edecektir.

·       Bel çevrenizin ölçülmesi:  Bel çevrenizde biriken, bazen iç organlardaki yağ veya karın bölgesi yağı denen yağ, diyabet ve kalp hastalıkları gibi hastalık riskini daha da arttırır. Bel çevresi 88 santimetreden fazla olan kadınlar ve bel çevresi 102 cm'den fazla olan erkeklerin bel çevresi ölçümü daha küçük olanlara göre daha fazla sağlık sorunu olabilir.

·       Genel muayene: Bu muayene boyunuzun ölçülmesi, kalp atış hızı, tansiyon ve ateş gibi hayati bulgularınızın kontrol edilmesi, kalbinizin ve akciğerlerinizin dinlenmesi ve karnınızın muayene edilmesi gibi işlemler içerir.

·      Kan tahlilleri:  Yaptıracağınız tahliller sağlığınıza, risk faktörlerine ve mevcut olabilecek belirtilere bağlıdır. Kolesterol testi, karaciğer fonksiyon testleri, açlık kan şekeri, tiroit testi ve sağlık durumunuza göre başka testler yapılabilir. Doktorunuz elektrokardiyogram gibi bazı kalp testleri de isteyebilir.

Tüm bu bilgilerin toplanması, ne kadar kilo vermeniz gerektiğini ve hangi sağlık koşulları veya risklerine sahip olduğunuzu doktorunuzla birlikte tespit etmenize yardımcı olacak ve size uygun olan tedavi seçeneklerini şekillendirilmesini sağlayacaktır.

8-Obezitenin tedavisi şart mı?

Obezite tedavisinin amacı sağlıklı bir kiloya ulaşıp o kiloyu korumaktır. Sadece yeme ve hareket etme alışkanlıklarınızı iyileştirerek kendinizi daha iyi hissetmeye ve sağlığınızda iyileşmeler görmeye başlayabilirsiniz.

9-Obeziteden kurtulmak için tedavi seçeneğim ne olmalı?

Tüm kilo verme programları yeme alışkanlıklarının değiştirilmesini ve daha fazla hareket edilmesini gerektirir. Sizin için uygun olan tedavi yöntemleri obezlik düzeyinize, genel sağlık durumunuza ve kilo verme planını uygulama isteğinize bağlıdır. Obezite tedavisinde faydalanabileceğiniz yöntemler:

·      Beslenme biçimideğişiklikleri: Düşük kalorili bir diyet, daha az ile doymak, sağlıklı bir yeme planı geliştirmek obezitenin üstesinden gelmek için hayati önem taşır.

·     Egzersiz ve hareket: Daha fazla fiziksel aktivite veya egzersiz, obezite tedavisinin önemli bir parçasıdır.

·         Davranış değişikliği:Bir davranış değişikliği programı, yaşam tarzınızda değişiklikler yapıp kilo vermenize ve verdiğiniz kiloları geri almamanıza yardım edebilir.

·     Reçeteli zayıflama ilaçları: Vücut kitle indeksiniz 27 ve daha yüksekse, diyabet, yüksek tansiyon ve uyku apnesi gibi tıbbi obezitekomplikasyonlarınız varsa doktorunuz bazı zayıflama ilaçları önerebilir.

10-Obeziteden kurtulmak için cerrahi yöntemleri tercih etmeliyim?

Obezite Cerrahisi :Mide hacminin küçültülmesi ve yiyecek emiliminin engellenmesi amacıyla yapılan cerrahi uygulamalarıdır. Obezite cerrahisi içinde bulunan ameliyat teknikleri, beden kitle indeksi 35 ve üzerinde olan hastalarda, tıbbi beslenme, egzersiz ve diğer tedavi biçimleriyle zayıflayamayan hastalarda, doğru ameliyatlar hayat kurtarıcı niteliktedir. Beden kitle indeksi 30 ve üzerinde olan, yüksek tansiyon, diyabet, uyku apnesi gibi eşlik eden hastalıkların bulunan ve yaşam kaliteleri olumsuz  etkilenen hastalara önerilmektedir.

11-Kimlere Obezite Cerrahisi yapılır?

Zayıflamak için başka yöntemler deneyip başarısız olduysanız ve aşağıdaki koşulları sağlıyorsanız obezite cerrahisi düşünülebilir:

·     Vücut kitle indeksiniz 40 ya da daha yüksek olup, aşırı obez iseniz,

·  Vücut kitle indeksi değeriniz 30 ile 39,9 arasında ve diyabet veya yüksek tansiyon gibi kiloyla ilişkili ciddi bir sağlık sorununuz var ise,

·  Ameliyattan beklenen faydayı sağlamak için gerekli olan yaşam tarzı değişikliklerini yapmak konusunda kararlıysanız,

12-Obezite cerrahisi şişmanlıktan kurtulmak için kesin çözümmüdür?

Obezite cerrahisi, fazla kilolarınızın genellikle yüzde 35'ini ya da daha fazlasını vermenize yardımcı olabilir ancak yine de obezite için mucizevi bir çare olabilmesi için doktorunuzunuz tavsiyelerine harfiyen uymanız gerekir. Ameliyat sonrası kilo verme başarısı, yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızda ömür boyu sürecek değişiklikler yapma kararlılığınıza bağlıdır.

13-Obezite cerrahisi teknikleri nelerdir?

· Laparaskopik Ayarlanabilir Gastrik Bandlama: Mide kelepçesi’ olarak da bilinen ayarlanabilir silikon gastrikband metodunda, yemek borusu ile midenin birleştiği noktanın hemen altına, midenin çevresine bir band yerleştirilir böylece mide hacmi küçültülmüş olur. Bu prosedürde mide şişirilebilir bir bantla iki bölüme ayrılmıştır. Cerrah; bandı kemer gibi sıkarak iki bölüm arasında dar bir kanal oluşturur. Band sayesinde açıklığın genişlemesi önlenir; bant genellikle daimi olarak yerinde kalacak şekilde tasarlanmıştır. Band gerektiğinde ayarlanabildiğinden dolayı bu yöntem  popüler olmuştur. Ancak diğer prosedürlerde olduğu gibi, bu davranışlarınızda değişiklik yapmadığınız sürece obezite mücadelesinde fayda sağlamaz.

Kilo kaybı sonuçları diğer prosedürlerde alınan sonuçlar kadar iyi değildir.

·        Gastrik bypass ameliyatı: Bu ameliyat, uzun vadede gastrik band ameliyatına göre daha fazla kilo verdiren ve tip 2 diyabet gibi komplikasyonları bakımından daha fazla iyileşme sağlayan ameliyat olduğundan Amerika Birleşik Devletleri'nde en popüler kilo kaybı ameliyatıdır. Gastrik bypassta (Roux-en-Y gastric bypass) cerrah midenizin üstünde küçük bir hacim oluşturur. Ardından ince bağırsak, midenin biraz altından kesilerek yeni bölüme bağlanır. Yiyecek ve sıvılar midenin büyük kısmını atlayarak doğrudan ayrılan bölümden bağırsağın bu bölümüne geçer. Ameliyatla ilgili pıhtı durumu ve yeniden ameliyat olma gerekliliği gibi ciddi riskler bulunmaktadır. 
Diğer ameliyatlara göre daha riskli ve komplike bir ameliyattır.

·      Biliopankreatikdiversiyon ve duodenalswitch ameliyatı: Bu prosedürde midenin büyük bir kısmı ameliyatla alınır. Bu kilo kaybı ameliyatı, daha iyi korunan kilo kaybı sağlar ancak ameliyat komplikasyonlarının riski biraz daha fazladır. Bu prosedür, beslenme bozukluğu ve vitamin eksikliklerine de neden olabilir. Genellikle vücut kitle indeksi 50 ya da daha yüksek olan kişiler için kullanılır.

·  Tüp mide ameliyatı: Tüp mide ameliyatı (Sleeve Gastrektomi) son yıllarda hastalar ve cerrahlar tarafından giderek daha çok oranda tercih edilen, dünyada hızla yaygınlaşan bir ameliyat türüdür. Tüp mide ameliyatlarında, midenin hacminin küçültülmesi (yaklaşık 60-100cc) ve böylece hastanın çok az gıdayla tokluk hissetmesi hedeflenir. Bu amaçla, midenin belli bir bölümü cerrahi işlemle çıkarılır ve geriye tüp şeklinde bir mide bırakılır. Ayrıca midenin açlık hormonu salgılayan bölümü çıkarıldığı için hastada açlık hissi olmamaktadır. Tüp mide ameliyatı uygulama kolaylığı ve daha az riski nedeniyle uygulama sıklığı giderek artmaktadır. 

  Bu ameliyatın en büyük tehlikesi uygulama kolaylığı nedeniyle yoğun bakım girişimsel radyoloji üniteleri gibi alt yapısı yeterli olmayan ortamlarda, kardiyoloji göğüs hastalıkları girişimsel gastroenteroloğun ve girişimsel radyoloğun bulunmadığı deneyimsiz ekipler tarafından yapılmasıdır.

 

14-Obezite tedavisinden sonra kilo artışının önlenmesi nasıl olmalı?

Verilen kiloların yeniden alınmasını önlemenin en iyi yollarından biri düzenli hareket etmektir. Kilonuz açısından daima tetikte olmanız gerekebilir. Daha sağlıklı bir diyet ile daha fazla hareketin uygulanabilir ve sürdürülebilir bir şekilde birleştirilmesi, kilo vermenin ve uzun vadede verilen kiloları geri almamanın en iyi yoludur. Zayıflama ilaçları kullanırsanız, ilaçları bıraktığınızda muhtemelen yeniden kilo alırsınız. Kilo kaybı ameliyatından sonra, çok yemeye veya yağlı ve kalorisi yüksek yiyecekler yemeye devam ederseniz de verdiğiniz kiloları geri alabilirsiniz.

Obeziteyi yenmek için bazı tavsiyeleri?

Tedavi planınıza ek olarak bazı stratejiler izlerseniz, obeziteyi yenme çabanızın başarılı olma olasılığı artacaktır:

·         Durumunuzla ilgili sürekli bilgi edinin

·         Gerçekçi hedefler belirleyin 

·         Tedavi planınıza bağlı kalın

·         Yakın çevrenizden destek alın

·         Tetikleyici yiyecekleri belirleyin ve bunlardan kaçının

·         Yemek ve egzersiz günlüğü tutun

·         İlaçlarınızı söylendiği şekilde kullanın 

15-Alternatif Tıp obezitenin tedavisinde güvenilir midir?

Sizi kısa sürede kilolarınızdan kurtarma sözü veren birçok besin takviyesi bulunmaktadır. Bu ürünlerin etkinliği, özellikle de uzun vadeli etkinliği ve güvenliği kuşkuludur. Bu maddelerin bazılarının, etiketinde "doğal" yazanlar da dahil olmak üzere, tehlikeli olabilecek ilaç benzeri etkileri vardır. Bazı vitamin ve mineraller bile aşırı miktarlarda alındığında sağlık sorunlarına yol açabilir.

16-Obesiteyle baş etmek için nelere dikkat etmeliyim?

Obezite ile baş etmek ve zayıflama çabalarınız için aşağıdaki önerileri dikkate alın:

·         Günlük. Acı, öfke, korku ve diğer duygularınızı ifade etmek için bir günlük tutun.

·         İletişim. Yalnız kalmayın. Düzenli olarak etkinliklere katılın, aile ve arkadaşlarınızla görüşün.

·         Katılım. Benzer zorlukları yaşayan diğer insanlarla iletişim kurmak için bir destek grubuna katılın.

·           Odaklanma. Hedeflerinize odaklanın. Obezitenin üstesinden gelmek devam eden bir süreçtir. Hedeflerinizi aklınızda tutarak motivasyonunuzu koruyun. Durumunuzu kontrol edip hedeflerinize doğru yol alma sorumluluğunun sizde olduğunu kendinize hatırlatın.

·         Rahatlama. Rahatlama ve stres yönetimini öğrenin. Stresi fark etme yolunu öğrenmek ve stres yönetimi ve rahatlama becerilerini geliştirmek, sağlıksız yeme alışkanlıklarını kontrol altına almanızda yardımcı olabilir.

17-Kilo almayı önlemek için neler yapmalıyım?

İster obez olma riski altında olun, ister aşırı kilolu ya da sağlıklı bir kiloda olun, sağlıksız kilo artışını ve ilgili sağlık sorunlarını önlemek için harekete geçebilirsiniz.  Şişmanlamayı önleme adımları, beklendiği üzere, zayıflama adımlarının aynısıdır: günlük egzersiz, sağlıklı bir beslenme biçimi, uzun vadede yediklerinize ve içtiklerinize dikkat etme kararlılığı.

·    Düzenli egzersiz yapın: Kilo almamak için haftada 150 ila 300 dakika orta düzeyde hareket etmeniz gerekir. Hızlı yürüyüş ve yüzme, orta düzey fiziksel aktivite sayılabilir.

·       Sağlıklı öğünler ve atıştırmalıklar yiyin: Meyve, sebze ve tam tahıllar gibi düşük kalorili, besleyici gıdalara ağırlık verin. Doymuş yağlardan uzak durun, tatlıları ve alkolü sınırlayın.

·    Yemenize sebep olan yemek tuzaklarını bilin ve onlardan uzak durun: Kontrolsüz yemeyi tetikleyen durumları tespit edin. Bir günlük tutup ne yediğinizi, ne kadar yediğinizi, ne zaman yediğinizi, nasıl hissettiğinizi ve ne kadar aç olduğunuzu yazın. Bir süre sonra belirli kalıpların ortaya çıktığını göreceksiniz. Önceden plan yapıp bu tür durumlarla başa çıkmak için stratejiler geliştirerek yeme davranışlarınızın kontrolünü elinizde tutabilirsiniz.

·     Kilonuzu düzenli olarak takip edin. Haftada en az bir kez tartılan kişiler fazla kilolardan uzak durmada daha başarılı olurlar. Kilo takibi, gayretlerinizin işe yarayıp yaramadığını göstererek, alınan birkaç kiloyu büyük sorunlar haline gelmeden yakalamanıza yardım eder.

·  Tutarlı olun. Hafta içinde, hafta sonunda ve tatillerde sağlıklı kilo planınıza mümkün olduğunca bağlı kalmanız, uzun vadeli başarı şansınızı arttırır.